Il-Lingwa tal-Mużika

Intervista ma’ Jamil Limam

Jamil Limam għamel ħames snin jistudja l-mużika fil-Konservatorju ta’ Sousse fit-Tuneżija minn fejn kiseb diploma fil-mużika. Wara kiseb diploma fid-daqq tas-synthesizer mill-Università ta’ Tuneż. Idoqq ukoll il-perkussjoni. Intgħażel kemm-il darba biex idoqq f’orkestri ta’ ħamsa u sebgħin ruħ waqt festivals li jsiru fis-sajf madwar it-Tuneżija kollha. Għamel tliet snin idoqq ma’ l-orkestra tar-radju ta’ Monastir. Għal ħafna snin daqq mużika Għarbija u Ewropea quddiem udjenzi barranin. 

“Il-mużika tfisser ħafna għalija; inqisha bħala l-akbar ħabib tiegħi. Meta nkun imdejjaq jew ferħan infittixha ħafna; għal min verament iħobbha l-mużika qisha droga.” Kultant, però, meta jdoqq sempliċiment biex jaqla’ l-flus iħoss li r-relazzjoni tiegħu mal-mużika tbati; dan jiġri l-aktar meta jdoqq fil-lukandi jew fit-tiġijiet fejn in-nies ma tiġix biex tisma’ l-mużika imma biex tintefa’ mal-bar jew tiltaqa’ mal-ħbieb. L-isbaħ mumenti huma meta jdoqq quddiem udjenzi li jkunu qegħdin hemm biex jisimgħuh; “f’dawk il-mumenti tħoss li tista’ tibni relazzjoni permezz tal-mużika”. Barra minn hekk, Jamil jippreferi jdoqq ma’ ħaddieħor milli waħdu għax “meta ddoqq ma’ ħaddieħor tista’ tikkomunika, tista’ titkellem”.  

“Fil-kultura tagħna l-mużika hija importanti ħafna għax biha tista’ tfisser il-ferħ, in-niket, l-emozzjonijiet tiegħek. Ċerta mużika temozzjonak, speċjalment meta jkun hemm rabta sħiħa bejn il-kliem u l-mużika.” Il-qari tal-poeżija bil-mużika fl-isfond huwa xi ħaġa pjuttost komuni fit-Tuneżija. Normalment il-mużiċist jimprovizza billi jitnebbaħ mill-kliem li jkun qiegħed jinqara. F’okkażjonijiet bħal dawn dejjem ikun hemm strument wieħed: il-flawt, jew il-vjolin, jew il-kitarra, jew inkella l-għud, strument Għarbi antik li qisu sitar Indjan.

Fl-Afrika ta’ Fuq teżisti tradizzjoni ta’ kanzunetta ta’ protesta, l-aktar fit-Tuneżija u fil-Marokk. Normalment din hija kanzunetta li ma tindaqqx fil-pubbliku iżda tgħaddi minn id għal oħra mingħajr wisq daqq ta’ trombi. Il-kanzunetti ta’ protesta normalment jittrattaw suġġetti bħad-drittijiet tal-bnedmin, id-drittijiet tal-ħaddiema, id-droga, u l-amministrazzjoni pubblika. Ħafna mill-kantanti Marokkini li jiktbu dan it-tip ta’ kanzunetti ma jgħixux fil-Marokk. Fl-Afrika ta’ Fuq mhuwiex dejjem faċli tgħid dak li trid mingħajr ma xxellef difrejk ma’ min għandu s-setgħa. Kanzunetti bħal dawn iqawwu l-qalb għax min jismagħhom iħoss li mhuwiex waħdu u li hemm min iħoss bħalu.

Adrian Grima

Marzu, 1999 

Għall-Ewwel Paġna