Dawk li għandhom għal qalbhom il-letteratura Maltija jafu min hi Antoinette Borg. Probabbilment jafu li kienet taħdem fil-qasam finanzjarju qabel ma fl-2015, ħalliet warajha karriera t’għoxrin sena biex twettaq ħolma ta’ tfulitha: li tikteb ktieb. U jafu dan minn intervisti li għamlet qabel u wara li ħareġ Fittixni, il-frott ta’ din il-ħolma. Fittixni rebaħ il-qlub ta’ ħafna qarrejja u mmarka l-bidu ta’ karriera ġdida għal Antoinette, dik ta’ kittieba.
Minkejja li Fittixni kien l-ewwel xogħol tagħha, il-vuċi t’Antoinette hija b’saħħitha, il-lingwa mirquma u l-kitba mexxejja. M’hemmx ħjiel ta’ dik l-immaturità narrattiva li hija assoċjata max-xogħlijiet bikrin t’awturi ġodda. Antoinette donnha ġiet kompluta u lesta, avolja hi ma taqbilx.
“Ma ngħidx li jien ‘kompluta u lesta’. Din id-deskrizzjoni għandha xeħta assoluta li fl-opinjoni tiegħi ma tintlaħaq qatt – nemmen li għad fadalli ħafna x’naqdef, u li qatt m’jien se nkun f’pożizzjoni li ma jkunx fadalli x’nitgħallem u xi ntejjeb.”
Dan il-kumment jispjega mhux ftit għalfejn Antoinette hija meqjusa bħala waħda mill-aqwa kittieba bħalissa. Il-kitba hija proċess mhux destinazzjoni u forsi għalhekk inħasdet bir-reazzjoni tal-pubbliku lejn l-ewwel xogħol tagħha.
“Is-suċċess kbir li għamel Fittixni bellahni – qatt ma kont nobsor li se jintlaqa’ daqshekk tajjeb, u l-klixè li toqros lilek innifsek biex tara intix toħlom kien jgħaddili minn moħħi spiss (u għadu s’issa, xi kultant).”
Fittixni kien immirat lejn udjenza adolexxenti, bħalma kienu ż-żewġ rumanzi ta’ wara, (Ri)ġenerazzjoni u Amina. Fl-2019, Antoinette ħarġet Innuendo, ġabra ta’ novelli għall-adulti miktubin ma’ Anthony Portelli. It-tisħiba fuq dan il-proġett kienet esperjenza prezzjuża għaliha, kemm mil-lat personali kif ukoll dak professjonali.
“Innuendo kien esperiment kollaborattiv sabiħ li ma ninsieh qatt, u li tgħallimt ħafna minnu. Il-‘materja prima’ – il-karattri, l-ambjentazzjoni, l-idea oriġinali tal-istorja – ipprovdieha kollha kemm hi l-mibki, u bravu, Anthony Portelli. Però mbagħad Anthony tani l-libertà kollha biex ninterpreta l-istejjer u niktibhom mill-ġdid. Din il-libertà apprezzajtha immens, għax nifhem li mhi faċli xejn li awtur jafda xogħlu f’idejn ħaddieħor.”
Il-fiduċja u l-kollaborazzjoni huma essenzjali anki fejn għandha x’taqsam it-traduzzjoni. Is-sena l-oħra, Antoinette ħarġet Il-Forma tal-Ilma, traduzzjoni ta’ La Forma dell’Acqua, l-ewwel rumanz fis-sensiela popolarissima dwar l-Ispettur Montalbano tal-kittieb Sqalli Andrea Camilleri. Li taqleb xogħol minn lingwa għal oħra hija intrapriża li tirrikjedi sengħa, ħsieb u ammont sostanzjali ta’ sensittività lejn it-test oriġinali.
“Ix-xogħol tat-traduzzjoni narah bħala eżerċizzju kreattiv ta’ bbilanċjar, bħal meta timxi fuq ħabel stirat u trid togħod attent li la tmil wisq lejn naħa u lanqas lejn in-naħa l-oħra. Dan għaliex traduzzjoni tinvolvi responsabbiltà doppja lejn żewġ naħat opposti: minn naħa waħda trid tkun fidil/a kemm jista’ jkun lejn ix-xogħol oriġinali u l-intenzjonijiet tal-awtur kreatur, u min-naħa l-oħra trid toffri esperjenza ta’ qari pjaċevoli u effettiva lill-qarrejja prospettivi tat-traduzzjoni.”
Dis-sena Antoinette se tieħu sehem fil-Festival Mediterranju tal-Letteratura. Il-Festival huwa avveniment importanti fil-kalendarju kulturali Malti għax jiġbor flimkien kittieba minn postijiet u kulturi differenti. Dan l-aspett jiġbed ħafna lil Antoinette.
“[Il-Festival] ilaqqa’ l-kittieba u l-qarrejja flimkien f’ċelebrazzjoni konkreta tal-maġija li l-bniedem ilu kapaċi joħloq sa minn meta beda jikkomunika permezz tal-kelma, il-kitba, l-istejjer, il-poeżiji. Avvenimenti bħal dawn huma importanti biex – ġejjin minn fejn ġejjin, u aħna min aħna – naqsmu l-istejjer ta’ xulxin, inħossu l-qalb tħabbat ta’ xulxin, u noħolmu u noħolqu flimkien, f’ġieħ dinja aħjar.”
Il-ħolm. Il-kollaborazzjoni. Ir-relazzjoni mal-qarrejja u ma’ awturi oħra, forsi anki ma’ nies li ma jaqrawx u li ma jinteressawhomx il-kotba. Għal Antoinette, il-qari u l-kitba huma l-muftieħ li jiftħu beraħ il-bibien tad-djalogu u s-solidarjetà, li, fl-aħħar mill-aħħar, huma r-ruħ tal-Festival:
“Għalkemm ħafna jaħsbu li l-qari hija attività solitarja, jien naħseb l-oppost – ngħid għalija, il-kotba minn dejjem urewni kemm fil-fatt m’iniex waħdi. Il-letteratura mhux talli ma tiżolaniex, talli tressaqna lejn xulxin; toħloq network sħiħ ta’ rabtiet/konnessjonijiet ‘intanġibbli’ bejn ħafna nies; rabtiet li ma jidhrux imma b’saħħithom, u li la għandhom fruntieri u lanqas sens ta’ żmien.”
Din l-intervista saret minn Noel Tanti. Antoinette Borg se tkun waħda mill-awturi mistiedna tal-Festival Mediterranju tal-Letteratura li se jittella’ fis-26 u s-27 ta’ Awwissu fil-Forti Sant’Iermu. Aktar informazzjoni u biljetti jinkisbu minn hawn.
Dan l-artiklu deher għall-ewwel darba fuq Newsbook: https://newsbook.com.mt/il-qari-mhux-attivita-solitarja-antoinette-borg/